12 litre kapasiteli bir fermantasyon kovanız olduğunu düşünün. Fakat aldığınız kit 15 litre (bir Belçika kiti). Yoğunluğu koruyarak bunu volümü (hacmi) nasıl düşürebilirsiniz? Veya 23 litrelik bir kitiniz var ama yapısı size çok sulu geliyor ve hacmi düşürerek gövdeyi yükseltmek istiyorsunuz. Mesela 23 litreyi 20 litre yapmak olabilir. Tek seferde şeker oranını neye göre ayarlamanız gerek?
Genelde yapılan işlem şu oluyor: Kiti hazırlayan göz kararı şeker, su ve kiti karıştırıyor çıkan yoğunluğa göre tekrar göz kararı şeker veya su ekliyor ve böyle gidiyor. Aslında temel birkaç bilgiden sonra gerçekten buna gerek yok.
Öncelikle şunu belirtmem gerek volüm düşürme yüksek oranda yapılmamalı. Yani mesela 23 litreden 12 litreye direk düşürme yaparsanız kitin gövdesini aşırı artırırsınız. Gövde artarsa da zaten oynayamadığınız kit parametreleri (acılık, asidik oranı) sizi zor duruma sokar. Dolayısıyla volümü en fazla 2-3 litre civarı (5 litreyi geçmeyecek şekilde) düşürmek uygundur. Volüm düşürme tat artımı için de yapılabilir daha düşük seviyede bir kaba kiti aktarmak için de. Bu tamamen size bağlı bir konu. Ben genelde 15 litrelik kitlerin volümünü değiştiriyorum çünkü 15 litreyi alacak bir kovam veya damacanam yok.
Bilindiği üzere hidrometrede okunan ilk değer OG (Original Gravity) değeridir. Aslında bu değer Arşimet prensibi ile çalışan hidrometreden okunan “Plato değeridir”. Biz şu an ev biracılığında bunu kullanıyoruz. Bundan başka Baume ve Brix gibi değerler de kullanılır. Bu değerler önemlidir çünkü solüsyonun litre başına içerdiği şeker miktarı hakkında net bilgi verir. Aşağıdaki değerler Progressive Winemaking kitabından alınmıştır.
Örnek olarak 1.060 yoğunluk okuyorsanız demek ki karışımda 163 gram şeker var.
| OG | Gravity | Brix | Baumé | Şeker |
| (derece) | (derece) | ((SG – 1)×220) + 1.6 | g/l | |
| 1.000 | 0 | 1,6 | 0,0 | 4 |
| 1.005 | 5 | 2,7 | 0,7 | 17 |
| 1.010 | 10 | 3,8 | 1,4 | 30 |
| 1.015 | 15 | 4,9 | 2,1 | 44 |
| 1.020 | 20 | 6,0 | 2,8 | 57 |
| 1.025 | 25 | 7,1 | 3,5 | 70 |
| 1.030 | 30 | 8,2 | 4,2 | 83 |
| 1.035 | 35 | 9,3 | 4,9 | 97 |
| 1.040 | 40 | 10,4 | 5,6 | 110 |
| 1.045 | 45 | 11,5 | 6,2 | 123 |
| 1.050 | 50 | 12,6 | 6,9 | 136 |
| 1.055 | 55 | 13,7 | 7,5 | 149 |
| 1.060 | 60 | 14,8 | 8,2 | 163 |
| 1.065 | 65 | 15,9 | 8,8 | 176 |
| 1.070 | 70 | 17,0 | 9,4 | 189 |
| 1.075 | 75 | 18,1 | 10,1 | 202 |
| 1.080 | 80 | 19,2 | 10,7 | 215 |
| 1.085 | 85 | 20,3 | 11,3 | 228 |
| 1.090 | 90 | 21,4 | 11,9 | 242 |
| 1.095 | 95 | 22,5 | 12,5 | 255 |
| 1.100 | 100 | 23,6 | 13,1 | 268 |
| 1.105 | 105 | 24,7 | 13,7 | 282 |
| 1.110 | 110 | 25,8 | 14,3 | 295 |
| 1.115 | 115 | 26,9 | 14,9 | 308 |
| 1.120 | 120 | 28,0 | 15,5 | 321 |
| 1.125 | 125 | 29,1 | 16,0 | 335 |
| 1.130 | 130 | 30,2 | 16,6 | 348 |
| 1.135 | 135 | 31,3 | 17,1 | 361 |
| 1.140 | 140 | 32,4 | 17,7 | 374 |
| 1.145 | 145 | 33,5 | 18,3 | 387 |
| 1.150 | 150 | 34,6 | 18,8 | 401 |
| 1.155 | 155 | 35,7 | 19,4 | 414 |
| 1.160 | 160 | 36,8 | 19,9 | 427 |
| Sıcaklık (°C) | Düzeltme |
| 10 | -2.0 |
| 11 | -1.8 |
| 12 | -1.6 |
| 13 | -1.4 |
| 14 | -1.2 |
| 15 | -1.0 |
| 16 | -0.8 |
| 17 | -0.6 |
| 18 | -0.4 |
| 19 | -0.2 |
| 20 | 0.0 |
| 21 | 0.2 |
| 22 | 0.4 |
| 23 | 0.6 |
| 24 | 0.8 |
| 25 | 1.0 |
| 26 | 1.2 |
| 27 | 1.4 |
| 28 | 1.6 |
| 29 | 1.8 |
| 30 | 2.0 |
| 31 | 2.2 |
| 32 | 2.4 |
| 33 | 2.6 |
| 34 | 2.8 |
| 35 | 3.0 |
| 36 | 3.2 |
| 37 | 3.4 |
| 38 | 3.6 |
| 39 | 3.8 |
| 40 | 4.0 |
| 41 | 4.2 |
| 42 | 4.4 |
Ancak yoğunlukölçeri sıcaklığa göre kalibre etmek gerekir örneğin 25 derecede yoğunluğu 1.060 okudunuz aslında bu
1.060+1.0= 1.061 değerindedir.
Dolayısıyla bu yüksek sıcaklıklardaki yoğunluk işlemlerinde önem arz eder biz burada şimdilik yok sayacağız.
Şimdi örnek yapalım
Ambiorix Belçika tarzı kit birası 15 lt gelmekte bunu 12 lt ‘ye düşürüp yoğunluğu korumak istiyoruz.
Kitin içinden çıkan bilgiye göre 15 lt kit için litre başına 72 gr şeker eklememiz gerek ve başlangıç yoğunluğu 1.060
- 15 lt kit için litre başına 72 gr şeker eklememiz gerek ve başlangıç yoğunluğu 1.060
- Tablodan bakarsak 1.060 yoğunlukta litre başına 163 gram şeker olmalı
- Dolayısıyla Abmbiorix şeker katmadan önce kit şekeri:
Mevcut Kit Şekeri= (Tablo OG şeker miktarı)-(Eklenmesi Gereken Şeker)
=91 g/l
- Aynı yoğunluğu yakalamak için ters orantı yapmak gerekir (12 litreye daha fazla şeker gerekir)
15 lt ——-> 91g
12lt ——-> Düşük Volüm İçin Kit Şekeri
Düşük Volüm İçin Kit Şekeri=(Eski Volüm x Mevcut Kit Şekeri)/Yeni Volüm
=(15*91)/12=113.75 g/l
- 1.060 yoğunluk için şeker miktarı = 163 g
Düşük Volüm İçin Eklenmesi Gereken Şeker= (Tablo OG şeker miktarı)- (Düşük Volüm İçin Kit Şekeri)
=163-113.75=49.25 g/l
- Eklenmesi Gereken Toplam Şeker Miktarı=İstenilen Düşük Volüm x (Düşük Volüm İçin Eklenmesi Gereken Şeker)
=12*49.25= 591 gr
Hesaplama için volum_dusurme excel hesap tablosunu indirebilirsiniz.