Kadeh kaldırma ve kadeh tokuşturmak daha çocukken gördüğümüz ve tokalaşmak, selamlaşmak gibi yadırgamadığımız ama genelde kökenini de sorgulamadığımız bir eylemdir. Biraz batının bir eylemidir filmlerde şahit olmuşsunuzdur soylu veya nüfus sahibi biri kalkar ve: ”Kadehimi büyük savaşçı Akhilleus için kaldırıyorum!” der ve dikkatleri üzerine çeker. Sonrada edebi bir konuşma bölümüne geçer. İşte kadeh kaldırma aslında fiziksel bir içki içme eyleminden çok yapılan edebi konuşma açısından önemlidir. Çünkü konuşma insanları bir yapıştırıcı gibi birbirine kenetler. Doğal olarak çoğu zaman kadeh kaldırırken şarap türevi içkiler içilirdi.
Kadeh Kaldırmanın Kökenleri
Kadeh kaldırmada kadeh kaldıran kişi bir zaferin, bir olayın veya bir kişinin eylemleri üzerine konuşma yapar. Bizim ana kültürümüzde temel olarak olmayan bir eylemdir. Kadeh kaldırmanın temeli çok eski çağlara kadar uzanmakta. Eski Yunan mitolojik hikayelerinden günümüze kadar. Muhtemelen daha da eskidir ama özellikle Yunan mitlerinde tanrılara kaldırılan şarap dolu kadehler yazılı bir kanıt niteliğindedir. Burada insanların amacı kendilerinden daha yüce bir varlığı onurlandırmaktır. Biz bu eyleme kadeh kaldırmak diye adlandırsakta İngilizler “toasting” ifadesini kullanılır. Bu deyim İnsanları onurlandırmak ve sağlıkları için kadeh kaldırma anlamına da gelir.
Kadeh Kaldırmanın Kökenleri
Aşina olduğumuz hareket ise kadeh tokuşturmak olarak adlandırılır. Eski zamanlarda kadeh tokuşturma eylemi kadeh kaldırmadan sonra yapılırdı, bu iki dostun veya bir arkadaş grubunun arasında güven ve samimiyet olduğunun göstergesidir. Bunu dünyanın neresinde görseniz sanırım böyle algılarsınız. Beraber içki içtiğiniz kişiye güvenirsiniz çünkü içki fiziksel aktivelerinizi yavaşlatır, sizi savunmasız bırakır. Güven bir masada içki içerken en önemli unsurdur ve masanın yazılı olmayan kuralları vardır. Kadeh tokuşturmak aslında kadeh kaldırma eyleminin devamında yapılan bir toplu harekettir.
Kadeh Kaldırmanın Kökenleri
Peki Neden Kadeh Tokuşturuyoruz?
Alastair Turnbull’un söylediklerini ve kitabını inceleyelim. Kitabın ismi “Toast and Toasting”.
Buna göre derlediğimiz iki teori var, teori diyoruz çünkü gerçekten muhtemel tahminler:
- Ruhani nedenler, iki çarpışan kadehin çan sesi gibi bir ses çıkarması ve kötü ruhları kovması yönünde bir düşünce var. Bu düşüncenin karşısında olanlar eski zamanlarda cam kadeh olmadığını savunur dolayısıyla çan sesi teorisini desteklemezler. Alastair Turnbull ise tersini savunur eski zamanlarda evet tahta ve hayvansal üründen kupalar, kadehler vardı. Ancak bunlarla gene masaya vurarak veya üzerlerine ziller takarak çeşitli sesler çıkarılırdı.
- İkinci ve daha mantıklı teori İnsanın bütünle yani toplumla bir olma içgüdüsü. Kadehler icat edilmeden önce eski çağlarda insanlar büyük bir kupaya içki dolduruldu elden ele dolaştırarak herkes içkiyi içerdi. Kadehler icat edildikçe insanlar daha ayrı kaplardan içmeye başladı ama bütünlük hissi oluşması için bir eylem gerekiyordu ve bu eylem kadehlerin birbirine tokuşturulmasıydı. Kadeh tokuşturmak dolayısıyla bir sözsüz iletişimdir.
Kadeh Kaldırmanın Kökenleri
Bunlar dışında mantıklı başka nedenler de olabilir. Ama aslında kadeh tokuşturmak kadeh kaldırmadan ayrı bir eylem değildir. Kadeh kaldırmayı takip eden ve konuşmayı dinleyen topluluğun yaptığı bir eylemdir.
Kadeh Kaldırmanın Kısa Tarihi
Eski çağlardan Antik Yunanlılara oradan Romalılara aktarılan bir gelenektir kadeh kaldırma. Bugün Toastmasters adında bir topluluk var belki duymuşsunuzdur kişisel gelişim için bu gruptaki insanlar zamanla yarışarak belli konularda sunumlar yaparlar. Toastmasters bu geleneği kadeh kaldırma ritüelinden alır.
Toastmasters sitesine göre Romalılar acı şarabın asitlik dengesini ayarlamak için şarabın içine sanki tost yapılmış gibi kızartılmış ekmek kırıntıları atıyordu. “Toasting” kelimesinin de kökeni buradan ortaya çıkıyor. İkinci konu ise Roma senatosunda akşam yemeklerinde bir senatörün veya önemli bir politikacının sağlığına içki içmek gerçekten önemliydi.
Roma gelenekleri doğal olarak Avrupa’da devam etmiştir. 17. yy’a gelindiğinde İngiltere’de “Toastmaster” makamı gibi bir kavram ortaya çıkmıştı. Toastmaster bir hakemdi ve kadeh kaldırıp konuşma yapan kişileri adil şekilde yönetiyordu. Bunun ne kadar önemli bir ritüel olarak algılandığını sanırım belirtmeye gerek yok çünkü iyi biten bir kadeh kaldırma eylemi seviyeli iletişim kurmanın anahtarı olarak görülürdü. Hakem de önemlidir. Düşünün toplu bir yemekte içki içiyorsunuz ve isteyen herkes konuşma yapmaya çalışıyor, alkolün de etkisiyle bazı şeyler karışabilir.
Aslında kadeh kaldırma konuşma yapanın iç disiplinini, topluma hitabet kabiliyetinin, cesaretinin, diksiyonunun ve duygularının sınanması açısından gayet önemli bir batı eylemidir. Günümüze gelindiğinde ise filmlerde gördüğünüz gibi batı da evlilik törenlerinde yoğunlukla kadeh kaldırma eylemi yapılırken bu eylem eski edebi değerini kaybetmektedir. Ama kültür olarak ileri de gitse geri de gitse insanlık var olduğu sürece devam edecek bir eylemdir. Ancak belli topluluklar bu deneyimi yaşatmaktadır.
Bugün kadeh kaldırma konuşması yapmanın (giving a toast) nasıl bir deneyim olduğunu merak ediyorsanız
Kulübüne uğramanızı öneririm.
Kadeh Kaldırma Ciddi Bir İştir
“Toasting” yani kadeh kaldırma ve “give a toast” kadeh kaldırma konuşması eylemlerini burada detaylı anlatamayız çünkü gerçekten kültürümüzde olan bir unsur değil.Ancak şunu anlatabiliriz bu eylem ciddi bir pratik ve ön çalışma gerektiren bir eylemdir. Bunun batıda yazılmış çok fazla kitap görürseniz şaşırmayın. Düşündüğünüz gibi biri ayağa kalkıp içinden geleni söylemez aşırı titiz şekilde hazırlık yapar.
Kişi önce hangi konuda konuşma yapacağını seçmeli ondan sonra ona uygun bir yazı yazmalı ve defalarca pratiğini yapmalıdır.Bu tıpkı bir müzik enstrümanı çalmak gibidir ama enstrüman burada kendi bedeniniz ve düşüncemizdir. Hazırlık yapmadan kadeh kaldırmak bu işin doğasına biraz aykırı.
Gittiğim bir düğünde bu tarz konuşmayı bir ailenin büyüğü yapmıştı. O zaman kadeh kaldırmanın ciddi bir eylem olduğunu bilmiyordum. Aile büyüğü rakı kadehini kaldırdı ve çok güzel bir konuşmaya başladı ama üçüncü cümlede Türkiye siyasetinden bahsetmeye başladı sekizinci cümlede insanların artık içki içip güzel bir gün kutlamak istediklerini görebilirdiniz.Sonlara doğru konuşma iyice uzadı ve amaçtan saptı…
Kadeh Kaldırmanın Kökenleri
Kadeh kaldırma sahnesini filmlerden ve çeşitli görsel kaynaklardan herkes mutlaka görmüştür. Sadece bunun ne kadar ciddi konu olduğunu bilmeyiz.Sonuçta bu ritüeli birebir Avrupalı gibi yapmamıza gerek yok ama en azından yapacaksak temel kurallarını bilmek bize artı özellik katacaktır.
Son olarak Alastair Turnbull çok basit şekilde kadeh kaldırmayı şöyle anlatmaktadır
1)Herkesin ilgisini çekin (genelde yemek masasıysa çatalla kadehe vurulur) ve kadeh kaldırdığınız olay veya kişi için kısa konuşmanızı yapın.
2)Herkesten kadehlerini kaldırmalarını isteyin ve anahtar kelimeler söyleyip topluluğun yekrar etmesini isteyin, örnek “Gelin ve Damada”, “Şerefe”, “Kaybettiklerimize”
3) Böylece herkes kadehi kaldırıp sözleri tekrarlayacak ve içkisini yudumlayacaktır.